Cookie là một công nghệ được sử dụng phổ biến và nó áp dụng với hầu hết tất cả trang web trên internet hiện nay. Vậy cookie là gì và người dùng nên lưu ý gì để việc cập internet của mình được đảm bảo tính riêng tư và an toàn hơn? Hãy cùng Gofiber tìm hiểu qua nội dung sau đây:
Cookie là gì?
Cookie là một đoạn mã nhỏ được lưu trữ trên máy tính hoặc thiết bị của người dùng khi họ truy cập vào một trang web hoặc ứng dụng. Cookie được sử dụng để lưu trữ thông tin về hoạt động của người dùng trên trang web hoặc ứng dụng đó, cho phép ghi nhớ các cài đặt, dữ liệu người dùng, hoạt động trước đó, hoặc cung cấp các trải nghiệm trực tuyến cá nhân hóa.
Công dụng chính của cookie là để cung cấp một cách thức cho các trang web và ứng dụng nhận diện và ghi nhớ thông tin về người dùng, như đăng nhập, ngôn ngữ được chọn, lịch sử duyệt web, sở thích cá nhân, hoặc các sản phẩm trong giỏ hàng. Cookie có thể được tạo ra và quản lý bởi chính trang web hoặc ứng dụng mà người dùng đang truy cập, hoặc bởi các dịch vụ bên thứ ba được tích hợp vào trang web hoặc ứng dụng đó.
Hầu như tất cả các website đều cần cookie và sử dụng cook để tăng cường sự thuận tiện cho người dùng và giúp cho trải nghiệm của người tốt hơn. Hãy tưởng tượng nếu không có cookie, bạn sẽ phải ghi nhớ tất cả các mật khẩu tài khoản mạng xã hội hay hòm mail của mình rồi dùng nó đăng nhập mỗi khi cần sử dụng. Đó sẽ là một trải nghiệm kinh khủng đúng không?
Ngoài ra, cookie cũng có thể được sử dụng cho mục đích theo dõi và thu thập dữ liệu về hành vi của người dùng trên mạng, dùng để phân tích và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng, hoặc cho mục đích quảng cáo và tiếp thị trực tuyến.
Điển hình như trường hợp bạn đã bấm vào một trang web cung cấp dịch vụ web hosting, và liền sau đó bạn nhận ra các mẫu quảng cáo xuất hiện ở mọi nơi mà bạn thấy đều là xoay quanh nội dung liên quan đến dịch vụ web hosting hoặc hosting. Điều này xảy ra cũng là do một cookie nào đó của nhà quảng cáo đã lưu lại hành vi của bạn lúc truy cập vào trang web lúc đầu, để sau đó hiển thị nội dung quảng cáo phù hợp với sự quan tâm của bạn.
Gofiber là công ty công nghệ cung cấp dịch vụ máy chủ và cho thuê VPS hàng đầu tại Việt Nam. Giải pháp máy chủ điện toán đám mây (cloud server/cloud VPS) của Gofiber được xây dựng trên nền tảng công nghệ ảo hóa tiên tiến KVM cùng hệ thống hạ tầng mạnh mẽ, Nhiều Data Center, Hỗ trợ đa dạng hệ điều hành, VPS KVM tối ưu hóa cho hiệu năng cao, Miễn phí DirectAdmin chính hãng, VPS SSD - ổ cứng SSD Enterprise hiệu năng đọc ghi cao.
Phân loại cookie
Phân loại cookie theo phiên (thời gian)
- Cookie phiên (Session cookie): Lưu trữ trên thiết bị của người dùng trong phiên làm việc trên trình duyệt web, và sẽ bị xóa khi phiên làm việc kết thúc hoặc trình duyệt đóng.
- Cookie lưu trữ lâu dài (Persistent cookie): Lưu trữ trên thiết bị của người dùng trong một khoảng thời gian nhất định, thường được cấu hình bởi trang web hoặc ứng dụng, và không bị xóa khi phiên làm việc kết thúc hoặc trình duyệt đóng.
Phân loại cookie theo nguồn gốc
- Cookie của trang web (First-party cookie): Được tạo ra và quản lý bởi trang web mà người dùng đang truy cập.
- Cookie của bên thứ ba (Third-party cookie): Được tạo ra và quản lý bởi một đối tác khác của trang web mà người dùng đang truy cập, chẳng hạn như các dịch vụ quảng cáo, phân tích hoặc mạng xã hội tích hợp vào trang web đó.
Phân loại theo mục đích sử dụng
- Cookie bắt buộc (Strictly necessary cookie): Cần thiết để trang web hoạt động và cung cấp các dịch vụ cơ bản, chẳng hạn như đăng nhập, thực hiện giao dịch mua bán hoặc đăng ký dịch vụ.
- Cookie chức năng (Functionality cookie): Cung cấp các tính năng bổ sung cho trang web, chẳng hạn như lưu trữ cài đặt ngôn ngữ, tuỳ chọn cá nhân hoặc lịch sử hoạt động trước đó của người dùng.
- Cookie thống kê và phân tích (Analytics cookie): Thu thập thông tin về cách người dùng tương tác với trang web, để phân tích và cải thiện trải nghiệm người dùng và hiệu quả hoạt động của trang web.
- Cookie quảng cáo và tiếp thị (Advertising and marketing cookie): Theo dõi hoạt động trực tuyến của người dùng, đồng thời cung cấp quảng cáo và nội dung được tùy chỉnh dựa trên sở thích và hành vi của người dùng.
Cơ chế hoạt động của cookie
Cơ chế hoạt động cũng như quá trình truyền tải cookie diễn ra thường theo một số bước nhất định.
- Tạo và lưu trữ cookie: Khi người dùng truy cập vào một trang web, trình duyệt web sẽ tạo ra một cookie và lưu trữ nó trên máy tính của người dùng. Cookie này có thể chứa các thông tin như dữ liệu phiên làm việc, thông tin đăng nhập, lịch sử duyệt web, cài đặt ngôn ngữ, và các dữ liệu khác liên quan đến trang web đó.
- Gửi cookie về trang web: Khi người dùng tiếp tục tương tác với trang web hoặc quay lại trang web sau này, trình duyệt sẽ tự động gửi cookie được lưu trữ trên máy tính của người dùng về trang web đó. Cookie sẽ được gửi dưới dạng một phần của yêu cầu HTTP hoặc HTTPS từ trình duyệt của người dùng đến máy chủ của trang web.
- Xử lý cookie trên máy chủ: Máy chủ của trang web sẽ nhận và xử lý cookie được gửi từ trình duyệt của người dùng. Dữ liệu trong cookie có thể được sử dụng để nhận dạng người dùng, lưu trữ trạng thái phiên làm việc, cá nhân hóa trải nghiệm người dùng, hoặc thu thập dữ liệu phân tích và theo dõi hoạt động của người dùng trên trang web.
- Sử dụng cookie: Sau khi được xử lý trên máy chủ, trang web có thể sử dụng dữ liệu trong cookie để cung cấp các tính năng và dịch vụ tương ứng cho người dùng. Ví dụ, nếu người dùng đăng nhập vào tài khoản của mình trên trang web, cookie sẽ giúp ghi nhớ thông tin đăng nhập để người dùng không cần phải đăng nhập lại mỗi khi truy cập vào các trang con của trang web đó.
- Quản lý cookie: Người dùng có thể quản lý cookie trên trình duyệt của mình, bao gồm cho phép, từ chối hoặc xóa cookie. Nếu người dùng từ chối hoặc xóa cookie, có thể ảnh hưởng đến trải nghiệm của họ trên trang web, vì dữ liệu được lưu trữ trong cookie sẽ bị mất đi và cần phải đăng nhập lại hoặc cung cấp lại thông tin cho trang web.
Các vấn đề với Cookie cần lưu ý để việc truy cập web an toàn hơn
Như vậy, qua việc xác định rõ cơ chế hoạt động của cookie, chúng ta hiểu được tiềm năng và sức mạnh của nó. Chỉ cần dựa vào cookie, các website có thể biết chính xác tất cả thông tin của người dùng bao gồm địa chỉ IP, thông số thiết bị, loại trình duyệt sử dụng, loại nội dung quan tâm,... tất cả mọi hiểu biết về người dùng mở ra cơ hội tiếp cận khách hàng mục tiêu cho website đồng thời cũng tiềm ẩn những rủi ro nhất định.
Các website sử dụng cookie như thế nào?
Dựa vào cookie, các website sẽ biết chính xác tất cả thông tin về các lượt khách truy cập vào website. Các thông tin đơn thuần mang tính thống kê như số lượng người mới truy cập, số lượng người đã truy cập nhiều lần, tần suất truy cập của các người dùng, tỷ lệ người dùng mới chiếm bao nhiêu phần trăm, v.v. Thông qua cookie, các website còn biết các sở thích và thói quen của người dùng thông qua cách cho phép người dùng tùy chỉnh giao diện và bộ lọc,.. Đối với những website liên quan đến thương mại điện tử, cookie còn được sử dụng để thu thập thông tin giỏ hàng hoặc địa chỉ giao hàng. Nhờ vậy, trải nghiệm mua sắm của bạn cũng sẽ thuận tiện, dễ dàng và nhanh chóng hơn.
Tuy nhiên, không phải tất cả các website đều "chơi đúng luật" và các cookie này cũng tiềm ản rủi ro bị khai thác bởi hacker. Phổ biết nhất là chiếm đoạt cookie lưu lại thông tin thanh toán của người dùng và dùng nó chiếm đoạt tiền từ thẻ tín dụng của họ qua các thanh toán trực tuyến.
Tóm lại, người dùng internet cần hiểu về cookie và đặc biệt lưu tâm đến các vấn đề sau để bảo vệ mình khi truy cập internet:
- Lộ thông tin cá nhân: Cookie có thể lưu trữ các thông tin cá nhân nhạy cảm, chẳng hạn như tên người dùng, địa chỉ email, mật khẩu và thông tin tài khoản ngân hàng. Nếu cookie bị đánh cắp hoặc bị truy cập trái phép, thông tin này có thể bị lộ ra ngoài và bị sử dụng một cách xấu.
- Theo dõi hoạt động trực tuyến: Cookie thường được sử dụng để theo dõi hoạt động trực tuyến của người dùng, bao gồm các trang web đã truy cập, sản phẩm đã xem, hoạt động mua sắm và các dữ liệu hành vi khác. Điều này có thể gây ra vấn đề về quyền riêng tư và đôi khi có thể dẫn đến việc theo dõi người dùng mà không có sự đồng ý của họ.
- Đánh cắp đăng nhập: Cookie có thể được sử dụng để lưu trữ thông tin đăng nhập, như tên người dùng và mật khẩu, để đăng nhập tự động vào tài khoản. Nếu cookie này bị đánh cắp, kẻ tấn công có thể đăng nhập vào tài khoản của người dùng mà không cần biết mật khẩu thực sự.
- Sử dụng đồng thời (cross-site scripting): Kẻ tấn công có thể sử dụng cookie để thực hiện tấn công đồng thời (cross-site scripting) bằng cách chèn mã độc vào cookie và gửi nó đến người dùng. Khi cookie được gửi lại đến trang web nguồn, mã độc có thể được thực thi trong trình duyệt của người dùng, gây ra những hậu quả bảo mật nghiêm trọng.
- Xâm nhập quyền riêng tư: Cookie có thể được sử dụng để thu thập thông tin về người dùng, bao gồm địa chỉ IP, vị trí địa lý, thông tin về trình duyệt và hệ điều hành. Điều này có thể xâm nhập vào quyền riêng tư của người dùng và gây ra mối đe dọa đối với sự riêng tư trực tuyến của họ.
Làm gì để bảo vệ bản thân và giảm thiểu rủi ro bảo mật của cookie?
- Tắt cookie: Người dùng có thể tắt tính năng lưu trữ cookie trên trình duyệt của mình hoặc thiết lập chế độ ẩn danh để không lưu trữ cookie sau khi đóng trình duyệt. Tuy nhiên, điều này có thể ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dùng trên một số trang web cụ thể.
- Kiểm soát quyền riêng tư: Người dùng nên kiểm tra và điều chỉnh cài đặt quyền riêng tư trên trình duyệt của mình để quản lý các dữ liệu cookie được thu thập và chia sẻ. Người dùng cũng nên đọc và hiểu chính sách quyền riêng tư của các trang web mà họ truy cập để biết chính xác về cách cookie được sử dụng.
- Cẩn trọng với thông tin cá nhân: Người dùng nên cẩn trọng khi cung cấp thông tin cá nhân trên các trang web và không nên chia sẻ thông tin nhạy cảm trong các trường hợp không an toàn.
- Cập nhật và duy trì an toàn thiết bị: Người dùng nên đảm bảo rằng thiết bị và phần mềm trình duyệt của họ được cập nhật mới nhất với các bản vá bảo mật, đồng thời duy trì một phần mềm diệt virus và tường lửa hiệu quả để đề phòng các cuộc tấn công.
- Kiểm tra đáng tin cậy của trang web: Người dùng nên chỉ truy cập vào các trang web đáng tin cậy và tránh truy cập vào các trang web đáng ngờ hoặc không được chứng nhận.
- Sử dụng một trình quản lý mật khẩu: Để giảm thiểu nguy cơ đánh cắp đăng nhập, người dùng nên sử dụng một trình quản lý mật khẩu để lưu trữ và quản lý các thông tin đăng nhập một cách an toàn.
Mẹo: chủ động quản lý và xóa cookie để an toàn hơn khi online
Làm thế nào để xóa cookies trên Chrome?
Cookie là một công cụ cực kỳ hữu ích và tiện lợi. Thế nhưng, với nhiều người dùng thì cookie lại khá phiền toái và hơi không an toàn. Do vậy, việc quản lý cookie trên Chrome cũng là điều được nhiều người dùng quan tâm. Vậy cách để xóa cookie là gì? Bạn chỉ cần thực hiện các bước sau đây:
- Bước 1: Tại giao diện chính của Chrome, nhấn vào biểu tượng dấu 3 chấm ở phía góc phải bên trên, và chọn Cài đặt.
- Bước 2: Trong danh sách menu ở bên tay trái, lựa chọn Quyền riêng tư và bảo mật > Tất cả cookies và dữ liệu trang web. Khi đó, tất cả cookie lưu trữ sẽ được hiện ra.
- Bước 3: Bạn có thể lựa chọn từng cookie và nhấn vào biểu tượng thùng rác phía bên phải để xóa thủ công. Hoặc nhấn Xóa tất cả để xóa toàn bộ những tệp cookies.
Ngay lúc này, tất cả các cookie sẽ được xóa khỏi trình duyệt web vĩnh viễn. Và khi truy cập lại những website đó, bạn cần phải nhập lại tất cả mọi thông tin đăng nhập như ban đầu.
Trên đây là tất tần tật mọi thông tin về cookie là gì và các vấn đề liên quan tới các chính sách cookie mà người dùng sẽ gặp. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn sẽ bỏ túi được nhiều kiến thức và giúp bạn dùng cookie hiệu quả hơn.
